Zbiornik Niewiadoma - działania gospodarcze

  1. Zbiornik został zbudowany przez Gminę Sabnie, która decyzją Starosty Sokołowskiego z dnia 23.10.2014 uzyskała pozwolenie wodnoprawne  na piętrzenie i retencjonowanie wód powierzchniowych rzeki Cetyni. Jako woda płynąca wchodzi w skład obwodu rybackiego rzeki Bug nr 5,  którym  w imieniu Skarbu Państwa  władają Polskie Wody
  2. Użytkownikiem rybackim obwodu rzeki Bug nr 5, w skład którego wchodzi zbiornik Niewiadoma jest Okręg Mazowiecki Polskiego Związku Wędkarskiego w Warszawie.
  3. W obwodzie Bug nr 5 realizowany jest operat rybacki zredagowany przez zespół wykonawców pod nadzorem prof. dr hab. inż. Wiesława Wiśniewolskiego (data powstania: listopad 2013), zaopiniowany przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Wydział Nauk o Środowisku.

W roku 2018 na przełomie maja i czerwca w zbiorniku wystąpiły masowe śnięcia karasia srebrzystego. Łącznie zebrano i zutylizowano 5700 kg ryb tego gatunku. Ryby zbierane były przez strażaków z OSP Kupientyn. Starostwo Powiatowe w Sokołowie Podlaskim powołało sztab kryzysowy, w skład którego wszedł przedstawiciel Okręgu Mazowieckiego PZW. Ustalono plan drogowy niezbędnych działań, które mogłyby zapobiec lub zminimalizować śnięcia w przyszłości. Ustalono, że Okręg Mazowiecki będzie partycypował w kosztach działań poprzez: przekazanie ryb do badania, zakup wapna i udział w jego rozsiewaniu, wykonanie badań monitoringowych stanu ichtiofauny, uzyskanie opinii naukowej dotyczącą zaistniałego problemu i rekomendacji dotyczących optymalnych dla zbiornika działań gospodarczych oraz  partycypacji w kosztach akcji usuwania śniętych ryb. Koszty poniesione przez Okręg w związku ze śnięciem karasia w zbiorniku Niewiadoma
w roku 2018 przekroczyły 15 000 zł.

Przygotowana opinia dot. gospodarowania wędkarsko-rybackiego, oraz aktualnego stanu ichtiofauny w zbiorniku Niewiadoma, sporządzona przez dr hab. Piotra Hliwę, prof.UWM z Katedry Ichtiologii Wydziału Nauk o Środowisku UWM
w Olsztynie formułuje następujące wnioski:

a) Struktura rybostanu Zbiornika Niewiadoma jest przeciętnie zróżnicowana gatunkowo (pozyskano ogółem przedstawicieli 14 taksonów, w tym 12 rodzimych i 2 nierodzimych).

b) Dominującą rolę w strukturze ichtiofauny – ponad 80% biomasy stanowią eurytopowe gatunki ryb karpiowatych, przy czym największy odsetek dotyczy karasia srebrzystego (29,5%); lina (25,0%) oraz płoci (21,5%).

c) Olbrzymia biomasa karasia srebrzystego (uwzględniając jedynie ilość zebranych martwych ryb w okresie od 21 maja do 12 czerwca 2018 roku to znacznie ponad 135 kg/ha) – gatunku obcego inwazyjnego, świadczy o prawdopodobnym niekontrolowanym, nieprawnym zarybieniu tym taksonem, nie odnotowanym w protokołach zarybień wód obwodu w latach 2014-2017.

d) Udział wagowy obligatoryjnych ryb drapieżnych czyli sandacza i szczupaka, wyniósł jedynie 14,2%, zaś ich ogólny udział liczbowy 9,7%.

e) Odnotowana przeciętna wartość wydajności połowowej, mierzona biomasą pozyskanych ryb w przeliczeniu na jedną zastosowaną sieć (wynosząca 18,7 kg i 68,9 sztuki), jest bardzo wysoka, zwykle nienotowana w obrębie słodkowodnych zbiorników Niżu Polskiego.

f) Stwierdzona wysoka wartość biomasy pozyskanych ryb, świadczy pośrednio o wysokiej produktywności pierwotnej i żyzności (zeutrofizowaniu) badanego zbiornika.

g) Zły stan zdrowotny karasia srebrzystego wynika ze zbyt dużego zagęszczenia populacji, co sprzyja nasileniu inwazji pasożytniczych oraz wtórnych infekcji bakteryjnych skutkujących śnięciami.

 

Ponadto opinia szczegółowo wskazuje, do czego Użytkownik rybacki powinien dążyć celem ochrony zasobów ichtiofaunistycznych. Mianowicie:

  • „utrzymania bioróżnorodności ichtiofauny wód poprzez wspieranie rodzimych gatunków, szczególnie drapieżnych (np. drogą czasowego zaostrzenia limitów ilościowych dla wędkarzy),
  • zaniechania wprowadzania i jednoczesnego eliminowania (eradykacji) za pomocą zabiegów gospodarczych w postaci kontrolowanych połowów rybackich, ryb gatunków obcych – zwłaszcza karasia srebrzystego,
  • regulowania struktury gatunkowej i liczebności zespołów ryb dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania pozostałych składników biocenoz wodnych (bentosu, peryfitonu, roślinności naczyniowej) drogą skorygowanych akcji zarybieniowych, gdzie dominującą rolę powinny odgrywać wyłącznie ryby drapieżne,
  • zachowania puli genowej populacji ryb bytujących w obwodzie poprzez tworzenie warunków do poprawy ich naturalnego rozrodu ryb oraz dokonywania zarybień możliwie w oparciu o materiał związany z dorzeczem rzeki Bug,
  • prowadzenia regularnych badań stanu ichtiofauny obwodu w celu dostosowania poziomu eksploatacji wędkarsko-rybackiej do zachodzących zmian środowiskowych (konieczność prowadzenia odłowów kontrolno-monitoringowych w cyklu co najmniej 3-letnim),
  • przestrzegania wymiarów i okresów ochronnych oraz dostosowywania ich do aktualnego stanu ichtiofauny,
  • kontrolowania i egzekwowania przestrzegania przez wędkarzy regulaminów połowu oraz dbałości o otoczenie wód m.in. poprzez działalność Społecznej Straży Rybackiej,
  • podjęcia działań związanych ze zwiększeniem skuteczności ankietyzacji połowów wędkarskich, celem obiektywnej oceny presji tej grupy na zasoby ichtiofauny,
  • podjęcia działań polegających na ograniczeniu dopływu biogenów do zbiornika,
  • ograniczenia stosowania zanęt wędkarskich w obrębie zbiorników zawierających sztuczne komponenty i substancje o charakterze ksenobiotycznym, mogącym potencjalnie wpływać modyfikująco na strukturę płci cennych gatunków ryb.

 

W podsumowaniu opinii stwierdza się, że:

             „Ichtiofauna Zbiornika Niewiadoma użytkowanego przez Okręg Mazowiecki Polskiego Związku Wędkarskiego cechuje się aktualnie przeciętną bioróżnorodnością. Problemem jest wyraźnie zarysowana w strukturze populacji i sukcesywnie postępująca dominacja ilościowa kilku gatunków ryb karpiowatych (głównie karasia srebrzystego i płoci), które mogą zagrozić bytowaniu innych – cennych taksonów. Dlatego podjęcie działań ukierunkowanych na limitowanie ich liczebności jest jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed aktualnym Użytkownikiem. Decyzje w tej materii powinni podejmować ichtiolodzy w oparciu o udokumentowane wyniki połowów wędkarskich (ankiety), połowów kontrolno-badawczych oraz aktualne informacje i obserwacje odnośnie warunków środowiskowych (hydrologicznych, fizyko–chemicznych, sanitarnych). W przyszłości monitoring ichtiologiczny powinien być prowadzony w oparciu o zastosowaną metodę panelową (Heese i in. 2014), dzięki czemu bez trudu można będzie powtórzyć prace badawcze w identycznych warunkach siedliskowych i podobnym terminie, a przede wszystkim porównać uzyskane wyniki. Regularne gromadzenie takich danych pozwoli na wysoce wiarygodną ocenę wydajności Zbiornika Niewiadoma, czy też określenie trendów odnośnie dalszej eksploatacji i zarybień, w ramach prowadzonej gospodarki wędkarsko-rybackiej.”

  1. Odłów sieciowy jest ukierunkowany na regulacje pogłowia ryb karpiowatych, w tym, dominanta, gatunku obcego – karasia srebrzystego. Ponadto przyłów ryb drapieżnych, które nie będą w okresie ochronnym i będą martwe również ma zostać zabrany. Żywe ryby drapieżne mają zostać uwolnione.
  2. Zgodnie z umową wynagrodzenie za pracę rybaka ustalono na 50% ceny magazynowej odłowionych przez niego ryb. Pozostałe 50% wartości ryb wpłacone zostanie na konto Okręgu. Rybak zbywa ryby we własnym zakresie.
  3. Wędkarze Okręgu Siedleckiego PZW mogą wędkować w zbiorniku Niewiadoma na podstawie zezwolenia na amatorski połów ryb w obwodzie rzeki Bug nr 5 wydawanym przez Okręg Mazowiecki
  4. Okręg nigdy nie zarybiał zbiornika Niewiadoma karasiem srebrzystym. Ryba ta musiała zostać wprowadzona do akwenu w sposób niezgodny z prawem, przez osoby nieuprawnione. Okręg w 2018 roku zarybił wody zbiornika 240 kg narybku jesiennego szczupaka i wprowadził zakaz zabierania szczupaka i sandacza. Działania Okręgu będą koncentrować się na ograniczeniu biomasy ryb karpiowatych poprzez odłów regulacyjny ryb karpiowatych oraz wzrost biomasy sandacza i szczupaka (zarybienia)  połączone z działaniami ochronnymi.